Bij insuline denken mensen al vaak aan diabetes. “Dat spuiten mensen met diabetes toch?” Ja dat kan (hoeft niet). Maar insuline is een hormoon dat elk lichaam zou moeten aanmaken (mensen met diabetes mellitus type 1 niet). Wanneer mensen een langere tijd (denk aan 10-20 jaar) veel te veel insuline aanmaken, wordt men insuline resistent. Uiteindelijk kan dit leiden tot diabetes mellitus type 2, hypercholesterolemie of andere klachten (we gaan hier later verder op in). Insuline resistentie is een groot probleem waar weinig aandacht aan wordt gegeven. Zo’n 80-90% van de mensen in de westerse wereld is vermoedelijk insuline resistent. In deze blog willen we hier graag aandacht aan geven. We beantwoorden de volgende vragen:



• Wat is insulineresistentie?
• Hoe word je insulineresistent?
• Wat zijn de symptomen van insulineresistentie?
• Hoe kun je weten of je insulineresistent bent?
• Wat kun je ertegen doen?

In een volgende blog gaan we dieper in op insuline resistentie en de relatie met lipoedeem. Maar wanneer we er dieper op ingaan, is het goed om de basis van insuline resistentie goed te kunnen begrijpen.

Wat is insulineresistentie?

Insuline wordt door de alvleesklier aangemaakt wanneer er glucose in het bloed komt. Glucose zit in vrijwel alle producten met koolhydraten (van volkorenbrood tot snoep, van taart to zilvervliesrijst). De snelheid waarmee glucose wordt opgenomen in het bloed, verschilt. Volkoren graansoorten kennen een trage opname van glucose (dankzij de vezels) en snoep, koek en gebak kent een snelle opname van glucose.

Doordat wij als gemiddelde Nederlanders een koolhydraatrijk eetpatroon hebben, stijgt onze bloedglucosewaarde de hele dag door. De hele dag is onze alvleesklier insuline aan het produceren om de glucose te verwerken. Insuline fungeert namelijk als sleutel. Het bindt zich aan de glucose en opent de deur van een cel zodat de glucose kan worden opgenomen. Deze cel kan de glucose dan gebruiken voor energie. Alle glucose die overblijft wordt opgeslagen in de vorm van glycogeen. Is je glycogeenvoorraad vol? Dan zal je lichaam de overgebleven glucose omzetten in vet en deze slaat hij op onder de huid (subcutaan vet) of om de organen (visceraal vet).

Wanneer we meer glucose binnenkrijgen – al dan niet uit gezonde voedingsmiddelen – dan we gebruiken, zal het gevolg logischerwijs zijn dat we dikker worden. Ook moet de alvleesklier heel hard werken. Op een gegeven moment reageren de cellen niet meer goed op de insuline. Ze houden hun deur dicht en je bloedglucose blijft stijgen. Je alvleesklier anticipeert hierop en maakt nog meer insuline aan. De hoeveelheid insuline die nodig is om glucose te verwerken stijgt. Je insuline waardes zullen dus stijgen. Je bent dan insulineresistent. Op een gegeven moment zal ook dit niet meer houdbaar zijn voor je lichaam en blijft je bloedglucose stijgen (dit zien we terug bij mensen met diabetes mellitus type 2).

Hoe word je insulineresistent?

Eigenlijk worden we insuline resistent als we meer koolhydraten eten dan dat we verbruiken. Natuurlijk is het niet zo dat wanneer we één keer een boterham te veel eten we meteen insulineresistent worden. Het is een opeenstapeling van koolhydraten over de jaren.

De gemiddelde Nederlander eet zowel in de ochtend als de middag brood. Soms met kaas, maar ook wel met hagelslag of jam (ook koolhydraten). In de avond eten we aardappelen, pasta, rijst of wraps. Tussendoor genieten we van een koekje of een appeltje, en in de yoghurt doen we graag wat muesli.

Als kind zijn we vaak nog wel actief. We rennen over het schoolplein, fietsen naar school en in de middag gaan we voetballen. Nu zijn er ook steeds meer kinderen (vooral in de stad) die deze beweging ook niet meer hebben. Kinderen die te weinig beweging krijgen maar wel veel koolhydraten eten kunnen ook insulineresistent worden.

Veel volwassenen hebben een kantoorbaan. Ook het huishouden is niet meer fysiek zo intensief als dat het was. Dankzij alle apparaten hebben we lichamelijk minder activiteit. We gaan vaak met de auto naar het werk of met de elektrische fiets (en nee dat is niet fysiek actief bezig zijn, maar wel lekker buiten). In de avond zitten we graag te Netflixen en sporten doen we niet of een paar keer per week.

Kortom: we verbruiken gemiddeld genomen minder energie dan dat we binnenkrijgen.

Zelfs al word je niet dikker, dan nog kan je insulineresistent worden. Vet om de organen (visceraal vet) hoef je niet altijd te zien. Maar wanneer we wel zien dat we dikker worden, dan willen we er vaak wat aan doen. Zeker bij vrouwen met lipoedeem zien we dit terug. We gaan op dieet! We gaan calorieën verminderen in de hoop dat we afvallen. Wanneer we jonger zijn wil dit vaak nog wel (hoewel bij lipoedeem dit ook niet altijd het geval is) maar wanneer we ouder zijn merken we dat afvallen moeizamer gaat. Dit komt vaak door insulineresistentie!

Bij lipoedeem kun je ervan uitgaan dat het vet op de benen veelal lipoedeemvet is, maar vet op de buik dan niet meer wil afvallen met een calorie-restrictie is ander vet. Val je niet meer af bij je buik? Dan is er een grote kans dat je een vorm van insulineresistentie hebt.

Wat zijn de symptomen van insulineresistentie?

Vroege symptomen van insulineresistentie zul je wellicht helemaal niet doorhebben. Het groeit langzaam. Maar klachten die je kan ervaren zijn:

• Futloosheid
• Veel dorst
• Vaker moeten plassen
• Geregeld honger
• Snel honger na het eten van een grote maaltijd
• Hoofdpijn
• Extra vetopslag in de buikstreek
• Duizeligheid
• Wondjes die niet meer snel genezen
• Trek in zoetigheid
• Moeite met afvallen
• Stress / angst klachten (die niet direct te verklaren zijn of erger lijken te worden met de jaren)
• Donkere huid in de oksel of rug en de zijkanten van je nek (acanthosis nigricans)
• Huidtags (kleine huidgezwellen)
• Verminderd zicht

Het kan ook zijn dat je helemaal geen klachten ervaart maar toch insulineresistent bent. Dat maakt het lastig, want soms krijgen mensen “opeens” diabetes mellitus type 2 zonder dat daar een aanleiding toe leidt te zijn. Andere ziekten en aandoeningen die hun oorsprong kunnen hebben bij insulineresistentie zijn o.a.:

• Hypercholesterolemie
• Hypertensie
• Alzheimer
• Borst- of prostaatkanker
• PCOS (wordt veroorzaakt door insulineresistentie)

Hoe kun je weten of je insulineresistent bent?

De huisarts kan je (nuchtere) bloedglucose testen, maar insuline kan hij niet testen. Je kan ervoor worden doorverwezen naar het ziekenhuis, maar dat wordt niet standaard gedaan. In Nederland heeft Harriët Verkoelen een aantal jaar geleden een methode ontwikkeld om insulineresistentie te meten. In mei heeft Stephanie haar Diëtistenpraktijk ook ingezet om de metingen te gaan doen.

In 3-4 uur op een ochtend wordt zowel je glucose als je insuline getest door middel van bloedprikken. Door het drinken van 75 gram glucose kunnen we meten hoe je lichaam reageert op de glucose en hoeveel insuline je lijf aanmaakt. Zo kunnen we heel vroegtijdig constateren of je op weg bent naar het krijgen van diabetes (of een andere aandoening)

Wat kun je ertegen doen?

Gelukkig kun je zelf heel wat doen. Het belangrijkste is het aanpassen van je voeding, en dan vooral de hoeveelheid koolhydraten beperken. Hoeveel je beperkt is afhankelijk van hoe insulineresistent je bent en wat je klachten zijn. Grofweg zijn er vier richtingen:

• Reageert je lichaam nog goed op glucose en maakt het niet te veel insuline aan? Dan kun je gerust 100 gram koolhydraten per dag eten.
• Reageert je lichaam nog redelijk op glucose maar maak je wel wat meer insuline aan dan nodig? Dan zou je een koolhydraatbeperking van 75 gram per dag kunnen hanteren.
• Ben je insulineresistent maar is je bloedglucose nog wel stabiel? Dan is een beperking van 50 gram koolhydraten per dag aan te raden (dit is een ketogeen dieet).
• Reageert je lijf nog steeds heftig op de maximale 50 gram koolhydraten? Dan kan het zijn dat je de beperking moet verstrakken naar maximaal 20 gram koolhydraten per dag.

Alleen koolhydraten beperken is niet genoeg. Wanneer je jezelf gaat straffen met weinig koolhydraten en weinig calorieën, zal je lijf er niet beter van worden. Zie je lijf als een machine met honderden onderdelen dat loopt op benzine. Als je er weinig benzine in gooit, zal het niet beter gaan lopen. Je hebt genoeg benzine nodig. Wanneer je er genoeg benzine ingooit, kan het efficiënt lopen MITS alle onderdelen goed werken. Wanneer de toevoer van benzine voldoende is, kan het lichaam aan de slag met het repareren van alle onderdelen. Hoelang het duurt voordat je lijf weer is hersteld, is afhankelijk van hoeveel onderdelen er stuk zijn. Soms zijn onderdelen niet meer te fixen, maar vaak is er nog heel wat mogelijk.

Daarom is het belangrijk dat je voldoende vetten en eiwitten binnenkrijgt. Ook je vitamine- en mineraleninname is belangrijk om mee te nemen. We raden je dan ook aan om je voedingspatroon te bespreken met een diëtist. Bij voorkeur iemand die verstand heeft van zowel insulineresistentie als lipoedeem.

Wil jij weten of je insulineresistent bent? Kijk dan op meetins.nl voor metingen bij jou in de buurt. Vanuit Diëtistenpraktijk Salus willen we metingen gaan houden voor vrouwen met lipoedeem zodat we met de meting direct lipoedeem erbij kunnen betrekken. Je krijgt namelijk een hoop informatie die dag en wij denken dat het goed is dat lipoedeem apart benoemd kan worden omdat dit ook onze specialisatie is. Daarna kun je bij ons verder worden begeleid voor een houdbare levensstijl. Dit kan zowel fysiek op één van onze praktijken of online. Kijk op www.dietistenpraktijk-salus.nl voor informatie, volg de praktijk op Instagram voor updates over data.